Aysu AKBAŞ

11 Aralık 2025’te Başbakan Rosen Zhelyazkov liderliğindeki Bulgaristan hükümetinin istifası, ülkede bir süredir devam eden siyasal istikrarsızlığın yeni bir aşamasını temsil etmektedir. Hükümet düşüşü yalnızca ekonomik rahatsızlıkların değil; aynı zamanda yapısal bir meşruiyet krizinin görünür hâle gelmesidir. Gösteriler, yolsuzluk iddiaları, siyasal elitlere yönelik güvensizlik ve parlamenter temsilin zayıfladığına dair toplumsal algı bu süreci şekillendiren başlıca unsurlardır. Dolayısıyla istifa kurumsal bir dönüşümün başlangıcı olmaktan ziyade, Bulgaristan siyasal sisteminde tekrarlayan bir kriz döngüsünün devamı niteliğindedir.

1. Siyasal Arka Plan ve Protesto Dinamikleri

2025 sonbaharında başlayan protestolar; 2026 bütçe tasarısındaki vergi artışları, sosyal katkı payları ve ekonomik kısıntılara duyulan tepkiyle tetiklenmiştir. Ancak protestolar kısa sürede ekonomik nitelikli olmaktan çıkmış, yolsuzluk, klientalist siyaset, karar alma süreçlerindeki şeffaflık eksikliği ve oligarklarla ilişkili siyasal aktörlere yönelik eleştirilerle genişlemiştir. Bu eleştiriler ekonomik çatışmanın hızla siyasal ve kültürel meşruiyet krizine dönüştüğü bir sürece işaret etmektedir. Bunun yanında protestolar gençlik hareketleri, üniversite öğrencileri, meslek örgütleri ve emekliler gibi geniş bir sosyal koalisyonun bir araya geldiğini göstermektedir. Bu durum protestoların yalnızca tepki değil, aynı zamanda sistemsel sorunlara karşı kolektif bir itiraz olduğunu ortaya koymaktadır.

2. Kurumsal Çerçeve: Hükümetin Düşüş Mekanizmaları ve Siyasal Tıkanma

Bulgaristan Anayasası gereği hükümet istifası meclise sunulur ve Cumhurbaşkanı yeni hükümet kurma görevini parlamentodaki partilere sırayla verir. Ancak Bulgaristan’da 2021’den bu yana tekrar eden seçimler ve parlamentonun istikrarsız kompozisyonu, “koalisyon mühendisliği”nin oldukça zor olduğunu göstermiştir. Başlıca sorun partilerarası ideolojik mesafenin fazla olmasından ziyade; karşılıklı güvensizlik, yeniden dağıtım politikaları üzerindeki anlaşmazlıklar ve yolsuzluk dosyalarında sorumluluk paylaşımı gibi yapısal gerilimlerdir. Bu nedenle parlamentodan hızlı bir hükümet çıkması düşük olasılıklıdır. Önümüzdeki sürecin Cumhurbaşkanı’nın bir caretaker hükümet ataması ve ülkenin erken seçime gitmesiyle sonuçlanması daha muhtemeldir.

3. Ekonomik ve Uluslararası Boyut: Euro’ya Geçişin Siyasi Belirsizlikle Kesişimi

Hükümetin istifası Bulgaristan’ın euro bölgesine katılması planlanan tarihten yalnızca haftalar önce gerçekleşmiştir. Siyasi belirsizlik, euro geçişinin teknik yönlerini doğrudan geciktirmese de piyasa güveni, finansal istikrar ve AB kurumlarıyla iletişim açısından risk oluşturmaktadır. Avrupa Merkez Bankası ve Avrupa Komisyonu raporlarında siyasi istikrarın geçiş sürecinde tamamlayıcı bir faktör olduğu belirtilmektedir. Bu nedenle yeni hükümetin ister geçici ister seçilmiş olsun, ekonomik iletişim stratejisini güçlendirmesi gerekmektedir.

Bulgaristan’ın makroekonomik göstergeleri euroya geçiş için büyük ölçüde uygun olsa da siyasal istikrarsızlık, yatırımcı algısında “kurumsal risk primi”nin yükselmesine yol açabilir. Bu bağlamda istifanın ekonomik sonuçları kısa vadede psikolojik ve siyasal, orta vadede ise yapısal olabilir.

4. Temsil Krizi ve Meşruiyet Tartışması

Bulgaristan’daki istifanın temelinde Schmitter ve Karl’ın (1991) demokratik rejimlerde beklediği “etkin temsil” koşulunun giderek aşındığına dair bir kamuoyu algısı bulunmaktadır. Protestolarda dile getirilen talepler, demokratik kurumların yalnızca çalışması değil, adil ve şeffaf çalışması beklentisini yansıtmaktadır.

Yolsuzlukla ilişkilendirilen aktörlerin (örneğin Delyan Peevski) parlamentoda önemli pozisyonlarda yer almaya devam etmesi yalnızca hükümete yönelik değil, tüm siyasal sınıfa yönelik bir güvensizlik üretmektedir. Bu durum, “anti-establishment” siyasetinin kısa sürede güçlenebileceği bir alan yaratmaktadır. 2026 erken seçimlerinin, yeni partilerin ortaya çıkmasına veya mevcut partilerin söylemlerini radikalleştirmesine yol açma potansiyeli oldukça yüksektir.

5. Olası Siyasi Senaryolar

-Yeni Koalisyon Arayışı: Parlamentoda uzlaşma sağlanması teorik olarak mümkün olsa da mevcut koşullarda zayıf ve kısa ömürlü bir koalisyon ihtimali bulunmaktadır.

-Geçici Hükümet + Erken Seçim: En olası senaryodur. Bu model hem kurumsal işleyişi sağlar hem de toplumsal meşruiyet sorununu hafifletir.

-Uzayan Siyasi Belirsizlik: Erken seçim sonrasında dahi benzer bir dağınık meclis yapısının ortaya çıkması, kronikleşmiş bir yönetişim krizine yol açabilir.

-Yeni Siyasi Aktörlerin Yükselişi: Protesto dinamikleri yeni partilerin veya liderlerin siyasete girmesi için uygun bir fırsat yapısı yaratmaktadır.

Sonuç

Zhelyazkov hükümetinin istifası Bulgaristan’ın yalnızca kısa vadeli bir yönetim krizine girdiğini değil, daha geniş bir temsil ve meşruiyet krizinin görünüme çıktığını göstermektedir. Siyasal kurumların kırılganlığı, bütçe sürecindeki tıkanmalar, yolsuzluk iddialarının sürekliliği ve protestoların geniş toplumsal tabanı ülkenin 2026 seçimlerine oldukça yüksek bir toplumsal gerilim altında gireceğini işaret etmektedir.

Bulgaristan’ın orta vadede istikrar sağlayabilmesi, yalnızca bir hükümet kurulmasıyla değil, aynı zamanda kurumsal reformların ve şeffaflık mekanizmalarının güçlendirilmesiyle mümkündür. Dolayısıyla istifa bir son değil, ülkenin demokratik dönüşüm ihtiyacını keskinleştiren yeni bir başlangıç noktasıdır.

Kaynakça

Al Jazeera. (2025, December 11). Bulgarian government resigns after mass protests.

Associated Press. (2025, December 11). Bulgaria’s government resigns after mass protests and just weeks before nation due to join eurozone.

Reuters. (2025, December 11). Bulgarian government resigns after weeks of street protests.

The Guardian. (2025, December 11). Bulgarian government resigns amid mass anti-corruption protests.

The Sofia Globe. (2025, December 11). Bulgarian government submits resignation after protest wave.