Malkoçoğulları, adı Malkoç Bey olan ve I. Murad döneminden itibaren özellikle Balkan ülkelerine yapılan akınlarda görev yapmış bir akıncı beyinin soyundan gelen aile mensuplarına verilen addır. Malkoçoğulları 14. – 15. ve 16. yüzyıllarda etkin olmuş ve yaptıkları başarılı akınlarla tanınmışlardır. Malkoçoğlu akıncıları Silistre civarında bulunurdu. Ailenin kökeninin Bosna’nın Malkovich ailesine dayandığı iddia edilir.

Bilinen Malkoçoğlu Beyleri akrabalık bağına göre şu şekildedir.

Malkoç Bey

Sultan I. Murad ve Yıldırım Bayezid zamanının komutanlarındandır. 1389 yılında 1. Kosova savaşında sağ cenah okçu kumandanı olarak savaşmış bu savaşta oğlu Mustafa bey de sol cenah okçu kumandanı olarak görev yapmıştır. Tarih sayfalarında bu savaşta adı Hamidoğlu Malkoç olarak geçmiştir.1396 yılında Niğbolu savaşında Osmanlı ordusunun sol kanadında komutan olarak görev yapmıştır. Malkoç Beyin türbesi şu an Bulgaristan sınırları içerisinde bulunan Burya’ dadır (eski adıyla Malkoçova). Malkoç Bey’in Malkoçoğlu Mustafa Bey ve Malkoçoğlu Mehmet Bey adlarında bilinen iki oğlu vardır.

Malkoçoğlu Mustafa Bey

Malkoç Bey’in oğludur. İlk olarak 1389 yılında 1.Kosova savaşında babası Malkoç beyin sağ cenahta savaştığı orduda, sol cenah okçu komutanı olarak görev yaparak adını duyurmuştur.Timur’un Anadolu’yu işgali sırasında Sivas kalesi komutanıdır. 1400 yılında Timur’un Sivası kuşatmasında 3.000 kişiyle 200.000 kişilik Timur ordusuna karşı kaleyi 18 gün yiğitçe savunan Mustafa Bey açlık ve susuzluğa dayanamayıp Timur’un canlarının bağışlanacağı vaadi üzerine kaleyi teslim etmiştir. Fakat Timur sözünde durmayıp kale teslim edildikten sonra bütün askerlerle beraber Malkoçoğlu Mustafa Bey’i de öldürmüştür.

Osmanlı tarih yazarlarının verdiği bilgilerle arşiv belgeleri incelendiğinde Malkoç Mustafa Bey’in neslinden gelen akıncı beylerinin Rumeli’de, özellikle Silistre ve çevresinde faaliyet gösterdikleri anlaşılmaktadır. Günümüzde Balkan şehirlerinde bulunan, akıncı beylerinin yaptırmış olduğu mimari eserlerle vakfiyelerdeki şecereler ve mezar kitâbeleri de kaynaklardaki bilgileri doğrulamaktadır.

Malkoçoğlu Mehmet Bey

Malkoç Bey’in oğludur. Rumeli’nin fethinde babası Malkoç Bey ile beraber görev yaptığı düşünülmektedir. Türbesi Gebze’de olup 1385 yılında vefat ettiği bilinmektedir. Türbesi babası Malkoç Bey tarafından yapılmıştır. Genç yaşta babasından önce vefat etmiş

Malkoçoğlu Bali Bey

Malkoç Mustafa Bey’in oğlu Bali Bey Fatih Sultan Mehmet Han’ın kurdurmuş olduğu, Enderun-ı Hümayün adlı Saray Üniversitesinde yetişen meşhur akıncı beyi. İstanbul’un fethinde de hizmet eden Bâlî Bey Arnavutluk, Dalmaçya ve Eflak’a düzenlediği akınlarda önemli başarılar kazandı. 1478 yılında Semendire sancak beyi oldu, Sultan İkinci Bayezid Han devrinde 1486 yılında  Silistre Beylerbeyliği yaptı. Pek çok ve büyük hizmetlerde bulundu.Kendisi Silistre Beylerbeyi bulunduğu sıralarda isyan eden Eflak Voyvodasına karşı gönderilen Osmanlı ordusunda yararlıklar gösterdi. Yine aynı beylerbeyliği sırasında Macaristanda ordu sevkederek Varadin Kalesi ile diğer pek çok yeri zaptetti. Daha sonra Prut Nehrini geçerek Akkerman Kalesini ele geçirmek isteyen Buğdan Voyvodasını ordusu ile hezimete uğrattı. Boğdan’ın Osmanlı hâkimiyetine girmesinde önemli rol oynadı 1498 yılında 40.000 kişilik ordusu ile Lehistan üzerine akınlar yaparak Varşova şehrine kadar uzanmış ve büyük bir zafer kazanmıştı. Bu akınları sırasında tam 10.000 esir ve pek çok harb ganimeti ile dönmüştü. Bu ganimet ve esirlerden bir kısmını seçerek, Kethüdası Mustafa Bey ile Sultan İkinci Bayezid Hana gönderdi.

Büyük oğlu Ali Bey, Sofya Sancakbeyliği yaptı. Küçük oğlu Tur Ali Bey ise, babasından sonra Silistre Sancakbeyliği hizmetinde bulundu. Sinan bey adında bir oğlu da Aydın sancakbeyliği yapmıştır. Hamza bey adındaki küçük oğlu da alaybeyi iken 1501 yılında genç yaşta çatışmada öldü. Bali Bey 1513 yılında vefat etti. Bâlî Bey’in Saraybosna’da bir mescidi bulunmaktadır

Malkoçoğlu Damat Yahya Paşa

Malkoc mustafa Bey ın ogludur, 1501 yılında II. Beyazıt’ın kızı Hüma Hatunla evlendiğinde Bali Bey adında bir oğlu vardı. II. Beyazıt’ın kızı Hüma Hatun’dan da Malkoçoğlu Ahmet Bey ile Malkoçoğlu Mehmet Bey olmuştur. 1480’de Bosna Beyi, 1481’de Rumeli Beylerbeyi, 1504 yılında Kubbe Veziri oldu ve 1506 yılında vefat etti.

Damad Yahyâ Paşa’nın Filibe, Tatarpazarcığı ve Sofya’da yaptırdığı birçok mimari eser vardır. Ayrıca Lofça’da hamam, Saraybosna’da cami (889/1484), İstanbul Kadırga’da cami ve mektep, Üsküp’te kendi adını taşıyan mahallede bir külliye inşa ettirmiştir. Sonraki yıllarda akıncı beyliği yapan Malkoçoğulları daha çok Yahyâ Paşa neslinden geldikleri için Yahyâpaşazâdeler diye anılmıştır. Bilinen 3 oğlu Malkoçoğlu Bali Bey (Silistre beylerbeyi olan Bali Bey en büyükleridir), Malkoçoğlu Mehmet Bey, Malkoçoğlu Ahmet Bey’dir. Bu komutanlardan aynı zamanda Yahyapaşazadeler diye bahsedilir

Malkoçoğlu Damat Ali Bey

Malkoçoğlu Bali Bey’in oğludur. Sofya sancak beyi olan Ali Bey de kardesi Tur Ali Bey gibi bu muharebede ölmüştür.

Malkoçoğlu Turali Bey

Malkoçoğlu Bali Bey’in oğludur. Silistre sancakbeyi olarak görev yapmış, 1514 yılında Çaldıran Savaşı’nda bizzat Şah İsmail tarafından öldürülmüştür.

. Malkoçoğlu Yahyapaşazade Bali Bey

Malkoçoğlu Yahya Paşa’nın oğludur. Koca Bali Paşa şeklinde de anılır. 1495’te doğmuş olup, Kanuni Sultan Süleyman’ın çağdaşıdır. II. Bayezit’in kızı hûma sultanın oğludur. Semendire sancak beyi olmuş, 1521 yılında Belgrad’ın fethinde görev yapmıştır. Daha sonra Belgrad sancakbeyi ve Bosna Beylerbeyi oldu. 1526 yılında Mohaç Muharebesi’nde çok üstün başarılar gösterdi. Bir hafta gibi kısa bir sürede ordunun nehirden geçip Mohaç ovasına ulaşmasını sağlayacak şekilde bir köprü inşa ettirmiş, Mohaç Muharebesi’nde oldukça yararlı olmakla birlikte, Mohaç Muharebesi’nde Sağ Ordu komutanıydı. Budin’in (Budapeşte) ikinci beylerbeyi ve vezir oldu. 1548 yılında vefat etti. Budapeşte’nin en büyük meydanının adı, Osmanlıların Budapeşteyi kaybettiği zamana kadar, Gazi Bali Paşa Meydanıdır. Akıncı beyi olarak bulunduğu şehirlerde cami ve medrese gibi birçok hayır eseri yaptırmıştır.  Mehmet Bey adında bir oğlu vardır.

Gazi Kızan Mehmet Paşa

Malkoçoğlu Damat Yahya Paşa’nın oğludur. Gazi Sultanzade Mehmet Paşa şeklinde de geçer. Kanuni Sultan Süleyman’ın halasının oğludur. 1526’da Mohaç alaybeyi, 1527’de Semendire sancakbeyi, ve aynı yıl Belgrad sancakbeyi oldu. 1529’da 1. Viyana Kuşatmasında Bavyera’nın merkezi Regensburg ve Morova’nın başkenti Brünn’ü fiilen zaptetti. Çekoslovakya bölgesini işgal etti. 1530’da Andrea Doria’nın işgal ettiği Mora’daki Koron kalesini geri aldı. Aynı yıl Budin’i kuşatan Alman mareşalini yendi. 1531 yılında Avusturya akınında 15.000 esirle geri geldi. Peç’i Almanlardan geri aldı. 1535’te tekrar Semendire sancakbeyi oldu ve 8 yıl görev yaptı. 1537 yılında Vertizo Savaşı’nda 45.000 kişilik Alman ordusunu imha etti. Bu zaferde kardeşi Yahyapaşazade Malkoçoğlu Ahmet Bey ile oğlu Şifalı Arslan Paşa da vardı. 1538’de Boğdan seferine katıldı. 1541’de Budin seferine katıldı. 1543’de ölen abisi Koca Bali Paşa’nın yerine üçüncü Budin Beylerbeyi oldu. 4.5 yıl görevde kaldı. 1566 yılında Budin’de vefat etti.

Yahyapaşazade Malkoçoğlu Ahmet Bey

Malkoçoğlu Damat Yahya Paşa’nın oğludur. İnebahtı sancakbeyi olarak bilinir. 1537 yılında Vertizo Savaşı’na katıldı. 1543’de Belgrad sancakbeyi oldu.

 Yahyapaşazade Malkoçoğlu Mehmet Bey

Malkoçoğlu Damat Yahya Paşa’nın torunu, Bali Beyin oğludur. Enderunda yetişti. Varat sancakbeyi oldu. 1548’de Anadolu valisi oldu. 1563 yılında Kanuni’nin Zigetvar seferinde Gyula kalesini fethetmekle görevli Pertev Paşa ile beraber 59 günde kaleyi teslim aldı. Aynı yıl Babofça kalesini fethetti. 1567 yılında Lala Mustafa Paşa ile beraber Yemen’de savaştı. 1570 yılında Kıbrıs’ın fethinde Magosa kuşatmasında vurularak öldürüldü.

Şifalı Arslan Paşa

Yahyapaşazade Malkoçoğlu Mehmet Bey’in oğulları Arslan Bey ve Derviş Bey olarak bilinmektedir.

Arslan Bey, Şifalı Arslan Paşa şeklinde anılır. 1537 yılında Vertizo Savaşı’na katıldı. 1537’de Pojega sancakbeyi oldu. 1565’te Budin’in ondördüncü beylerbeyi oldu. Kendisi aynı zamanda şairdir. 1566 yılında Sokollu Mehmet Paşa tarafından idam edildi. Ömer Seyfettin’in Kütük adlı hikâyesinde anlattığı Arslan Bey bu kişidir.

Derviş Bey

Malkoçoğlu Damat Yahya Paşa’nın torunu, Mehmet Bey’in oğludur.

Yavuz Ali Paşa

Malkoçoğlu soyundan son olarak bilinen kişidir. 1603 yılına kadar Mısır Beylerbeyliği görevini yaptı. Bu sırada 1603 yılında İstanbul’a çağrıldı ve sadrazamlığa getirildi. İlk iş olarak İran meselesini ele aldı. 1604 yılında Macaristan seferi sırasında Sofya’da rahatsızlandı. Belgrad’a ulaştığında da vefat etmiştir. Mezarı Yozgat’ın Yerköy ilçesindedir.

Malkoç (Yavuz) Ali Paşa’nın hayatı; Kelâmî ve Muhyî mahlaslı şairler tarafından mensur olarak yazılan ve Süleymaniye Kütüphanesi, Halet Efendi Bölümü no. 612’de kayıtlı “Vekâyi-i Alî Paşa” isimli minyatürlü gazâvât-nâme eserde anlatılmıştır. 17. yüzyıldan bugüne ulaşan bu eser iki kişi tarafından ortaklaşa yazılmıştır ve yazarların kaleme aldıkları bölümlerin ilk sayfalarında altın yaldız zemin üzerinde serlevhalar bulunmaktadır.^[4]

Malkoçoğulları Osmanlılar’ın Balkanlar’daki fetihleri, buralara yerleşim politikaları, iskân edilen toprakların Osmanlı kültürüyle bütünleştirilmesi ve Osmanlı gücünün en uç noktalara kadar taşınmasında önemli rol oynamışlardır. Osmanlılar’ın Balkanlar’da yaptığı I. Kosova, Niğbolu, Varna ve II. Kosova gibi büyük meydan muharebelerine de katılmışlardır. Ancak akıncılığın geri plana düştüğü XVII. yüzyılda diğer akıncı aileleriyle birlikte Malkoçoğulları’nın da devirleri kapanmıştır.

MALKOÇOĞLU TÜRBESİ

Gebze’de Çoban Mustafa Paşa Külliyesi’nin sokak aşırı karşısında Malkoçoğlu türbesi bulunmaktadır. Gebze’deki türbede yatan kişinin Malkoç Mustafa Bey’in kendisinden önce vefat eden oğlu olabileceği tahmin ediliyor.

Bulgaristan’da Malkoçoğlu Türbesi