Birinci Dünya Savaşı’nda yenilen tarafta yer alan Osmanlı Devleti adına Bahriye Nazırı Rauf Orbay tarafından, 30 Ekim 1918 tarihinde İtilaf Devletleri ile Limni Adası’nın Mondros Limanında demirli Agamemnon zırhlısında Mondros Mütarekesi’ni imzalayarak yenilgiyi kabul etmekle, şekil olarak var görülmekle birlikte işleyiş olarak Osmanlı Devleti fiilen ortadan kalkmıştır.

Mondros Mütarekesi hükümleri bahanesiyle, Güney Anadolu’yu denetimi altında tutmak isteyen Fransızlar, 17 Aralık 1918’de Mersin’e çıkarma yaparak, işgal ettiler. Ardından 18 Aralık 1918’de Tarsus, 20 Aralık 1918’de Adana ve 7 Mart 1919’da ise Kozan işgal edilmiştir. İşgaller bütün Çukurova ile birlikte kuzey istikametinde Toros Dağlarına doğru devam etmiştir.

Adana’nın işgalinden güç alan Kozan Ermenileri, Adana İşgal Kuvvetleri Komutanı Bremon’a, Kozan’ın da işgal edilmesini talep etmişlerdir. Bu talebi bahane eden Fransız işgal heyeti; Tayyarda, Tayyarda’nın muavini Ermeni Teğmen Terlemezyan, Üsteğmen Sübi, ve tercüman Balyan’dan oluşan birlikleriyle 7 Mart 1919 günü Kozan işgal edilmiştir.

İşgalcilerin ilk iş olarak Savcı Ruhi Bey, Dava Vekili Emmi Mustafa Efendi, Mahfezade İbrahim Hoca ve Saim Bey başta olmak üzere Kozan’ın ileri gelenlerini sürgün edilmiştir. Kozan’ın işgali ile birlikte Birinci Dünya Savaşı yıllarında bölgeyi terk eden veya tehcir edilen Ermenilerin büyük bir kısmı bölgeye geri gelmiştir.

İşgal kuvvetleri; Tesviye Mesalih Komisyonu, Ermeni Öç Alayı ve Ermeni Gönüllü Fedaileri (Kamovar) gibi kuruluşlar teşkil ederek işgal yılları süresince sistematik olarak Türk halkına zulmetmişlerdir. Teşkil edilen Ermeni haydut sürüleri durup dinlenmeden cinayetler, soygunlar ve tecavüzler ile Türkleri katletmişler, cenazeleri çukurlara atmışlar, mallarını gasp etmişler ve arazilerine el koymuşlardır.

Yerli Ermeniler ise kudurmuşçasına fırsat buldukça Türklere ait evleri yakıyor, yağmalıyor ve insanları katlediyorlardı. Suçsuz günahsız insanlara suç isnat edilerek kurşuna dizilenler olmuştur. Hatta Kozan’da bulunan 5 fırında onlarca Türk yakılarak katledilmiştir.

Sivas Kongresinin ardından Ekim 1919 sonlarında Sivas’a gelen Kozanlılardan oluşan heyet, Mustafa Kemal Paşa ile özel bir görüşme yaparak yardım istemişlerdir. Kozan heyetini dinleyen Mustafa Kemal Paşa “Size istediğiniz komutanları vereceğim, fakat sizin hayatınız gibi vereceğim komutanların varlığı da bu işin büyük gizlilik ve bir komitacılık ruhu içinde yürütülmesine bağlıdır. Şimdi siz Kayseri’ye hareket edin, komutanlarınız arkadan size yetişeceklerdir” demiştir.

Mustafa Kemal Paşa, Binbaşı Kemal Bey’i “Kozanoğlu Doğan” takma adı ile Kilikya Kuvai Milliye Komutanlığı’na, Yüzbaşı Osman Bey’i de “Aydınoğlu Tufan” adı ile O’nun yardımcılığına görevlendirmiştir. Daha sonra Develi Kaymakamının da öncülüğü ile Kozan Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti kurulmuştur.

Mustafa Kemal Paşa’nın gönderdiği komutanlar önderliğinde ve Arap Ali Çetesi, Gizzik Duran Çetesi gibi diğer yerli milis kuvvetlerin de katılımlarıyla verilen zorlu mücadeleler karşısında direnemeyen Fransız kuvvetleri ve onlara yardım eden yerli Ermeniler, 1-2 Haziran 1920 gecesi Kozan’ı boşaltmışlardır.

2 Haziran 1920 günü Türk Milis Kuvvetlerinin Kozan’a girmesiyle Kozan ve çevresinde; 1 yıl, 2 ay, 24 gün süren işgal bitmiş ve düşmandan temizlenmiştir.

Kozan Vilayeti (Sis Vilayeti) olarak; 23 Nisan 1920’de açılan Türkiye Büyük Millet Meclisine, Mareşal Fevzi Çakmak’ı Milletvekili olarak göndermiştir.

Sonuç Olarak;

Sözde uygar(!) milletler, 1915 yılında olmayan sözde bir soykırım yalanı ile Türk Milletine suç isnat ederlerken; Kozan, Saimbeyli (Haçin), Van, Sason, Erzurum, Kafkaslar ve daha birçok yerde Ermenilerin Türk halkına uyguladıkları katliamlarını ve zulümlerini görmezden gelmelerini tarih yazmıştır. Ermeniler ve sözde soykırım yalanlarını destekleyen ve tanıyan kişi, kurum ve devletler tarih önünde bu utançtan kurtulamayacaklardır.

Bu vesileyle işgal yıllarında ve kurtuluş mücadelelerinde can veren şehitlerimize, kurtuluş mücadelelerinde yer almış, o zulüm dolu yılları yaşamış olan Türk halkına Allah’tan rahmet ediliyorum. Mekanları cennet olsun.

                              :

İsmail CİNGÖZ; Uluslararası Siyaset Uzmanı, BULTÜRK Ankara Temsilcisi, TDPB Basın Kulübü Başkanı. cingozismail01@gmail.com