Orta Asya kökenli bir zeka oyunu olan mangala Osmanlı döneminde de önem verilen bir etkinlik olarak varlığını sürdürmüştür. Zeka oyunu olduğu kadar aynı zamanda bir strateji oyunu olması devlet ricali tarafından önemsenmesine neden olmuştur.

Mangala nasıl oynanır?

On iki kuyudan oluşan bir alanda oynanan mangala iki kişi arasında oynanır. Her bir tarafın altı tane kuyusu bir tane de hazinesi vardır. Oyunun amacı hazineye en fazla taşı toplamaktır. En önemli nokta son taştır. Stratejiler ağırlıklı olarak son taş üzerine kurulur. Taraflardan birisi ilk olarak oyuna başlar. Taşlar kuyular arasında her zaman soldan sağa doğru akar.

Kuruluş aşamasında her kuyuya dört taş konulur. Sırası gelen oyuncu istediği kuyudan başlayabilir. Başlanılan kuyunun taşları alındıktan sonra boşalan kuyuya bir tane taş bırakılır. Ardından elde bulunan taşlar sırasıyla sağa doğru her bir kuyuya konulur. Eğer oyuncunun kendi tarafındaki kuyulara taş konduktan sonra elinde bir tane taş kalmışsa, onu kendi hazinesine bırakır. Bu aşamada hazinesine bir taş kazandırmış olan oyuncu aynı zamanda bir joker hakkı elde etmiş olur. Böylece oyun sırası karşı tarafa geçmeden tekrar aynı oyuncuda kalır. Her aşamada elde bulunan son taş hazinede kaldığı sürece karşı oyun karşı tarafa geçmez.

Hazineye taş bıraktıktan sonra elde halen taş kalmışsa bunlar rakibin kuyularına sırası ile konulur. Son taşı rakibin kuyusuna düşen oyuncu o kuyudaki taşları sayar. Ortaya çıkan sayı eğer bir çift sayı ise o taşları kendi hazinesine gönderir. Oyundaki strateji rakibin kuyularına bırakılacak olan son taş ile o kuyudaki taşların toplamını çift sayı yaparak kendi hazinesine eklemek üzerine kurulur. Son taşın konulduğu rakip kuyuda tek sayılı taş var ise oyun rakip oyuncuya geçer. Rakip oyuncu da aynı kurallar çerçevesinde oyuna devam eder. Oyun sırası gelen tarafın kuyularından birinde tek taşı kalmışsa onu sağdaki kuyuya bırakabilir.

Oyun sırası gelen oyuncunun elindeki son taş kendi tarafındaki boş kuyuya düşerse hem o taşı hem de boş kuyunun karşısındaki rakip kuyudaki taşları hazinesine gönderir. Tilki kuralı adı verilen bu hamle oyunun gidişatını her an değiştirme gücünü barındırır. Ülkemizde okul çağındaki çocuklar akıl ve zeka oyunları beyin takımı gibi kurulan okul kulüplerinde turnuvalara hazırlanmaktadır.